Հովհաննես Թադեւոսի Թումանյան ՝ հայ մեծագույն գրող ու բանաստեղծ,
հասարակական գործիչ։ Ծնվել է 1869 թվականի փետրվարի 7-ին, Լոռվա Դսեղ
գյուղում` հոգեւորականի ընտանիքում։Նախնական կրթությունը ստացել է հայրենի գյուղում, այնուհետեւ Ջալալօղլու
(այժմյան՝ Ստեփանավան) դպրոցում։ 1883 թվականից շարունակել է ուսումը
Թիֆլիսի Ներսիսյան Ճեմարանում, սակայն նյութական ծանր իրավիճակի պատճառով
1887թ. ստիպված եղավ թողնել դպրոցը եւ սկսեց աշխատել Թիֆլիսի հայ եկեղեցական
դատարանում, այնուհետեւ Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչեւ
1893թ)։Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 80-ականների կեսից, այդ ժամանակ
էլ սկսում է համագործակցել հայկական տարբեր թերթերի ու ամսագրերի հետ։
Լայն ճանաչում է ձեռք բերում "Բանաստեղծություններ" հավաքածուի
(1-2 հատոր, 1890-92) լույս տեսնելուց հետո։ Թումանյանի գրական գործունեության
ամենահայտնի շրջանն է համարվում XIX դարի վերջին տասնամյակը – XX դարի
սկիզբը։ Այդ ժամանակաշրջանում է, որ Թումանյանը հանդես է գալիս որպես
ժողովրդի ստեղծագործական ավանդույթների վրա հիմնվող բանաստեղծ։ Իր
ստեղծագործություններից շատերում, նա նկարագրում է նահապետական օրենքներով
ապրող գյուղացիների կյանքը, որը լի է ներքին ու հաճախ ողբերգական հակասություններով։
Այդ թեմային են նվիրված Թումանյանի այնպիսի պոեմները, ինչպիսին են
«Մարոն» (1887, հրատարակվել է 1892թ), «Լոռեցի Սաքոն» (1889, հրատարակվել
է 1890թ), «Անուշ» ողբերգությունը (1890, հրատարակվել է 1892թ)։Թումանյանի պոեմներից, բալադներից ու հեքիաթներից շատերի հիմքում
ընկած է ժողովրդական բանահյուսությունը։ Օրինակ՝ «Թմկաբերդի առումը»
(1902, հրտ. 1905թ) հիմնված է ժողովրդական առասպելի վրա, ինչպես նաեւ
«Ախթամար», «Փարվանա», «Սասունցի Դավիթ» պոեմները, «Մի կաթիլ մեղր»
հեքիաթը։1899 թվականին բանաստեղծը կազմակերպում է "Վերնատուն" գրական
խմբակը, որի անդամ են դառնում բազմաթիվ հայ նշանավոր գրողներ ու բանաստեղծներ։XX դարի սկզբին Թումանյանը հայտնի է դառնում նաեւ որպես հասարակական
գործիչ։ 1905-07 թվականներին մասնակցում է Բաքվի հայ-թաթարական ընդհարումների
հաշտեցմանը։ Ցարական կառավարության կողմից երկու անգամ ձեռբակալվում
է (1908 եւ 1911) ու բանտ նետվում:1912–1921 թթ.՝ Հայ գրողների կովկասյան միության նախագահն է։ Արդեն
Հայքի խորհրդայնացումից հետո դառնում է Հայաստանին օգնության կոմիտեի
նախագահ (1921-22)։Հովհաննես Թումանյանը վախճանվել է 1923 թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան
հասակում, Մոսկվայում։
