Ա. Ճշմարիտ հարստությունը հարկավոր բաներով բավարարվելն է՝ մարմինը
սնելու և ծածկելու համար: Շատերը կան, որ անհրաժեշտ բաներով չբավարարվելով՝
իրենց ունեցվածքը վատնում են մեծամեծ ապարանքներ կառուցելու և ընտանիքի ու
կահ-կարասու ավելորդ զարդերի վրա, իրենց գանձերը սպառելով անպիտան
վայելքների վրա՝ կորցնում են նաև պիտանի բաները, որ ունեին կյանքն
ապահովելու համար, և ընկնում են հետին չքավորության ու անարգության մեջ:
Բ. Մարդիկ այնժամ են ճանաչում ավելորդ բաները, երբ բավարարվում են
անհրաժեշտով, որովհետև ավելորդ բաները ոչ ոքի հարուստ չեն դարձնում, այլ
սնափառ ու շռայլ: Իսկ իմաստուն մարդը սովոր է բնությանը հարկավոր բաներով
բավարարվել, փախչում է ավելորդից, որը մարդկանց սնափառությունը ստեղծեց,
միշտ խաղաղ ու անվրդով է և թշնամիներից վախ չունի:
Գ. Զգեստների ու կահ-կարասու թանկարժեք ու ավելորդ զարդերը և
կերակուրների ու ըմպելիքների բազմատեսակ պատրաստությունները կործանում են
հարուստների տունը և հասարակությանն անթիվ չարիքներ պատճառում: Որովհետև
միջակները ցանկանում ու ջանք են գործադրում շքեղությամբ նմանվել
հարուստներին, իսկ նվաստները՝ միջակներին: Հարուստները, դա տեսնելով,
սկսում են էլ ավելի շատացնել իրենց վայելքները և ընկնում են չափազանց
ծախսերի մեջ, որպեսզի նրանցից էլ ավելի բարձր երևան: Միջակներն էլ ջանում
են նմանվել նրանց, մի մասը սնափառության ախտից դրդված, մի մասն էլ՝ անարգ
ամոթից, և նվաստներն էլ խելագարված ջանում են նրանց ընթացքին հետևել:
Եվ հարուստները, շքեղություններն այսպես ավելացնելով, պակասեցնում են
իրենց հարստությունը, միջակները հետզհետե տնանկ դառնում, իսկ նվաստներն
իսպառ չքավորում են ու ընկնում հուսահատության մեջ: Եվ առհասարակ ամենքը
սկսում են անվայել միջոցներով հագեցնել իրենց կարիքները՝ անիրավում են,
զրկում, ստում, խաբում և գործում այլ բազում չարիքներ՝ ի վնաս իրենց և
ընկերոջ: Եվ այս բոլոր չարիքների ու վնասի աղբյուրը սին փառասիրության
բաղձանքն է:
Արդարև, իմաստուններից ու առաքինիներից ոմանք ամեն օր հալումաշ են
լինում այդ ամենը տեսնելով և կամենում վերացնել նրանց վնասակար
սովորությունները՝ սահմանելով լավ օրենքներ, հասարակության յուրաքանչյուր
անդամին իր չափի մեջ պահելու համար: Բայց չեն հաջողում, որովհետև չափի մեջ
մնալը դեմ է մոլեկան սովորությանը, որ վաղուց արմատացել է նրանցում.
որովհետև ամենքը բնական մի բերումով ցանկանում են դրամ ձեռք բերել՝
սնափառության անտեղի ծախսերը հոգալու համար, և ուրիշ բան չեն խորհում, եթե
ոչ հարստանալ և ուրիշներից ավելի փառավոր երևալ:
Այս ախտն այնքան է բնավորվել նրանց մեջ, որ նույնիսկ նրանք, որ
անհրաժեշտ բաներից զուրկ են, ջանք են գործադրում փառաշուք երևալ և դրամ փոխ
առնելով՝ ծախսում են ավելորդ զարդերի ու կերակուրների վրա: Իսկ ով ջանում է
բարեկարգ կենցաղավարությամբ ուղղել ու չափավորել իր ավելորդ զարդերի
կիրառումն ու ծախսերը, ամենքից արհամարհվում է իբրև չքավոր կամ կծծի: Ուստի
հասարակության վարքի այս մահաբեր ժանտախտը բուժելու համար պետք է փնտրել
ու գտնել մի իմաստուն ու հայրենասեր ղեկավարի, որ խոհեմ խրատներով,
բարեկարգ կանոնադրությամբ և իր կենցաղավարության օրինակներով կարողանա
ուղղել ու բարեկարգել:
Դ. Դժվարին է հաղթել չար սովորությանը, որ բնության տկարության
պատճառով արմատացել է, բայց այն իսպառ անհաղթելի չէ, մարդ կարող է հաղթել
ու վտարել, եթե անսա իմաստունների խրատներին ու արի ոգով շարունակ ջանք
գործադրի:
Ե. Որևէ հարուստ, եթե ունենում է կյանքի ապահովմանն ու դյուրությանն
անհրաժեշտ ամեն ինչ, բայց չի իմանում դրանք բարեկարգությամբ վայելել, այդ
բոլոր բարիքները շռայլությամբ պակասում են, և ինքը նախատելի ու թշվառ է
դառնում: Որովհետև նրան ի՞նչ օգուտ է ճոխությունը, եթե ըստ պատշաճի
գործածել չգիտի:
Զ. Իշխանի փառքն ու հարստությունը հասարակությանը տված օգուտն է: Բայց
կան ոմանք, որ կարծում են, թե այն հաստատված է համադամ կերակուրների և
տեսակ-տեսակ ըմպելիքների մեծաշուք պատրաստության մեջ, և այլևս չեն զգում,
որ դրանով ոչ միայն դյուրապատրաստ են ընկնելու մեղքերի մեջ, այլև կորցնում
են մարմնի ուժն ու առողջությունը և արագացնում մահը: Բազմախորտիկ սեղանը
հիվանդությունների շտեմարան է ու կյանքի թունավորիչ: Պարզ ու չափավոր
սեղանը կերակուրը համեղ է դարձնում, մարմինը զորացնում է և միտքը
լուսավորում:
Է. Ով կարող է չափավոր աշխատանքով ձեռք բերել հարկավոր բաներն իր
գավառում, անմիտ տանջանք է նրան դեպի հեռավոր երկրներ ճանապարհ կտրելը՝
ավելորդ բաներ ձեռք բերելու, և օտարության մեջ վշտեր կրելը:
Ը. Մարդն ավելի տանջվում է իր կրքերից ու ցանկություններից, քան որևէ
բան ձեռք բերելուց: Քանզի մի բան ցանկանալով՝ անհանգիստ տառապում է, մինչև
ձեռք է բերում: Դրանից հետո նրա ցանկությունը փոխվում է ուրիշ բան ձեռք
բերելու, և երբ մարդ դրան հասնում է, սկսում է մեկ այլ բան ցանկանալ, և
մարդու ցանկությունն անդադար փոփոխվում է, մարդ նորանոր բաներ է ցանկանում և
այսպես իր կրքերից տանջվում:
Թ. Ճշմարիտ փառքն ու հարստությունն առաքինության ու բարերարության մեջ
են: Ուստի մեծամեծները պիտի փախչեն սնապաճույճ շքեղությունից և միայն
առաքինություն ու բարերարություն ունենան, որովհետև առաքինի գործերն ու
ազգօգուտ բարերարություններն են իշխանավորի, նրա տան ու տոհմի ճշմարիտ
զարդերն ու փառքը: Այս տեսնելով՝ հասարակությունը մղվում է իշխանավորին
նմանվելու:
Ժ. Ով կամենում է բարձրահարկ տուն կառուցել, թող իր սիրտը լայն պահի.
որովհետև ում սիրտը լայն է, նեղ բնակարանն ընդարձակ է դառնում նրա համար,
իսկ նեղսիրտ մարդուն այս բովանդակ աշխարհն էլ փոքր է թվում:
ԺԱ. Մարդիկ, որոնք փառասիրությունից ու սին հարստությունից հափշտակված,
չեն ախորժում խրատ ու հանդիմանություն լսել, մեծ սխալ են գործում,
որովհետև կամենալով իրենց ունեցած մի թերությունը ծածկել՝ սահում են շատի
մեջ և անուղղելի արարքներ գործում ի վնաս իրենց և ցեղակիցների:
ԺԲ. Շռայլությունը նրանց՝ շռայլներին, բավական պատիժ կլիներ, եթե
նույնիսկ դրա համար Աստծուց կամ մարդկանցից պատիժ չտրվեր նրանց, որովհետև
մի օրում ինքնըստինքյան կպակասեր նրանց գանձը, կցամաքեր շռայլության
աղբյուրը, կդառնային հեգ ու թշվառ և մի պատառ հացի կարոտ:
ԺԳ. Շռայլը որքան առավել է դրամ վատնում, այնքան առավել պատիվ է
ստանում դրամը ստացողներից: Բայց երբ դրամը սպառվում է, իսկույն պատիվը
չքանում է, և շռայլն ընկնում է անարգ վիճակի մեջ:
ԺԴ. Շռայլությունն աղքատության մայր ու դայակ է և բազմադիմի
մոլությունների ու վնասների պատճառ: Շռայլ մեկը, որ իրեն նախատինք է
համարում հարկավոր բաներով բավարարվելը, արդարև ջանում է հնարներ գտնել
դրամ ձեռք բերելու, որպեսզի կարողանա ավելորդ ծախսերով վատնել՝ իր մոլեկան
բաղձանքները կատարելու համար, ուստի սկսում է խաբել, կողոպտել, զրկել ու
անիրավել:
Ուրեմն՝ շռայլը ոչ միայն իրեն է թշնամի, որ անմտաբար վատնում է իր
ժառանգությունն ու ստացվածքը և աղքատության մեջ ընկնում, այլև ուրիշներին.
որովհետև խարդախությամբ հափշտակում է նրանց ունեցվածքն ու դրամը, անտեղի
ծախսելով՝ չի կարողանում վերադարձնել և այս կերպ մեծ վնաս է հասցնում
շատերին: Ուստի մեծ բարիք է գործում հասարակությանը, ով չափավորում և
ուղղում է շռայլին կամ վտարում մարդկանց միջավայրից:
«Որդյա՛կ, անձնատուր մի՛ եղիր հեշտասիրությանը և թշնամիներից ոտնակոխ
չես լինի: Մի՛ ուրախացիր փափուկ կյանքով և մի՛ կապվիր դրա հետ: Գրավ դրած և
պարտք վերցրած փողերով մի՛ աղքատացիր» (Սիրաք ԺԸ 30-33):
«Գիտեմ, թե ինչ պետք է անեմ. կքանդեմ իմ շտեմարանները և ավելի մեծերը
կշինեմ ու այնտեղ կհավաքեմ ցորենը և իմ ամբողջ բարիքները ու ինքս ինձ
կասեմ. «Ո՛վ մարդ, կե՛ր, խմի՛ր և ուրա՛խ եղիր» (Ղուկ. ԺԲ 18):