Ա. Մարդու բոլոր
ցանկությունները հաճելի են բարեխառնության մեջ, և երբ բարեխառնությունը
վերանում է, հաճույքն էլ է վերանում և վերափոխվում բնության պատժի: Քանզի
ի՞նչ ավելի ախորժելի բան կա քաղցածի համար, քան որովայնի հագուրդը, և ի՞նչ
ավելի վշտագնիչ բան, քան չափն անցնելը: Կամ ի՞նչ ավելի փափագելի բան կա
ծարավ մարդու համար, քան սառը ջուր խմելը, և ի՞նչ ավելի տանջող բան, քան
ջրի շատությունից որովայնի պայթելը:
Ուրեմն՝ պետք է բարեխառն ու ժուժկալ լինել բնական հաճույքները
վայելելիս, ապա թե ոչ բնության պատժի են վերափոխվում ու մահն արագացնում:
Բ. Բազմատեսակ հիվանդությունները, որոնց պատճառով մարդիկ բազմազան
դեղերի կարիքն են ունենում, այն պատճառով են հաճախ պատահում, որ մարդիկ
չգիտեն կենցաղավարության ճիշտ եղանակը: Որովհետև խառնակեցիկ վարքը մահվան
թույնի է փոխարկում կերակուրը, որը սահմանված է կյանքը պահպանելու համար, և
բազմախորտիկ սեղանը կարճում է կյանքը, որը դեղերը չեն կարողանում
երկարացնել:
Գ. Աղքատներն ավելի հազվադեպ են հիվանդանում, քան հարուստնեը, որովհետև
չեն կարողանում գտնել զանազան կերակուրներ: Իսկ հարուստները, ընկնելով
տեսակ-տեսակ համադամ խորտիկների ետևից, իրենց ավելի թունավորում են, քան
սնում: Նույնիսկ դեղորայքն էլ է իսկական թույն, խանգարում է բնությունը և
պիտի գործածվի միայն հարկադրված պարագայում և ոչ թե անխտիր կերպով:
Մարդկանց մեծ ու անվնաս դեղը մարմնի ուտելու և խմելու վայելքներում
ժուժկալությունն ու բարեկարգությունն է, մտքի հանդարտությունը և մարմնի
չափավոր աշխատանքը, որով արյունը քաղցրանալով՝ հեռացնում է վնասակար ու
ավելորդ նյութերը: Ուստի մեծ ամոթ է մարդկային ցեղին այսքան
հիվանդություններ ունենալը. որովհետև եթե բարեկարգ կենցաղավարեին, առողջ ու
դեղերի անկարոտ կլինեին:
Դ. Մարդկանց մեջ կան և ոմանք, որ այնպիսի մեծաջան խնամքով են մարմնի
մասին հոգ տանում՝ ամբողջ օրն այն սնելով ու դարմանելով, որպեսզի
վերադարձնեն երիտասարդական առույգ վիճակին կամ գոնե չթողնեն ծերանալ ու
տկարանալ, որ մարմինը ծիծաղում է նրանց անմտության վրա, որովհետև անդադար
դիմում է դեպի ծերություն և ամեն քայլափոխի ուժից ընկնում է և մոտենում
մահվան ու ապականության:
Իսկ ինչո՞ւ չեն զգում, թե ներհակ տարրերից բաղադրված ցանկացած մարմին
ծնվում է շարունակ շարժման ու փոխադարձ առնելության մեջ և ապականվում ըստ
իր բնության անփոփոխ ու հարկադիր օրենքի և ոչ թե ըստ մարդկանց քմահաճույքի:
Պատկերացրու, թե մարդու մարմինն իր անձին պիտանի մի երիվար է, որը
չափով կերակրվելու դեպքում հեծյալին իր վրա վերցնում ու թեթևությամբ տանում
է նպատակադրյալ վայրը, բայց եթե մեկը չափից ավելի է դարմանում, կատաղաբար
աքացի է տալիս, հեծյալին վայր գցում ու վնասում:
Ե. Մարդու մեջ ոչինչ ավելի մեծարված չէ, քան որկորը, բայց նրանից
ապերախտ ոչինչ չկա. որովհետև որքան ավելի է պատիվ ստանում, այնքան ավելի
անշնորհակալ է դառնում և հանդգնում առավել մեծարանք պահանջել: Եվ այնքան
անագորույն է, որ իրեն սիրողին իրեն մշտնջենավոր գերի է դարձնում:
Զ. Հովիվը, եթե իր շանը միշտ ոչխարի մսով է կերակրում, նրան գայլ է
դարձնում, և ով իր մարմինը սովորաբար պարարտ կերակրով է սնուցանում, այն
գազան է դարձնում, մինչև որ ստամբակելով այլևս չի հնազանդվում հոգու
կամքին, այլ կամքը բռնադատում է ծառայելու իր հաճույքներին:
Է. Որկրամոլները տեսակ-տեսակ քաղցրաճաշակ կերակուրներով թմրեցնում են
իրենց բնական ախորժակը, բայց քաղցն արթուն է մնում և կերակրի կարիք զգում:
Եվ քանի որ ամեն տեսակ կերակուրներից ձանձրացել է, նոր տեսակներ է հնարում և
նրանցից հագեցած՝ փնտրում ուրիշը և շարունակ տանջվում նորերը գտնելու
համար: Եվ կարելի է ասել, թե որկրամոլները եղան կերակուրների բազմատեսակ
լինելու պատճառը, և դրանցից են առաջ գալիս մահն արագացնող բազմօրինակ
հիվանդություններ:
Ուստի եթե մեկը կամենում է ախորժանքով ուտել, թող պարզ կերակուր ուտի, և
այդ՝ չափավոր կամ սակավ և ոչ թե ագահաբար կամ անասնորեն: Եվ եթե կամենում է
առողջ ապրել, ժամանակ առ ժամանակ թող ծոմ պահի կամ անոթի մնա, որպեսզի
կերակուրների մնացորդները մաքրվեն ստամոքսից: Քանզի անոթությունը դեղ է և
առողջության պահապան, եթե պատշաճ ժամանակ կիրառվի, ինչպես և հայտնի է
փորձով:
Ը. Կան մարդիկ, որ ուրախանում են տխուր բաների վրա և տրտմում ուրախալի
բաներից, և թեպետ այս երկու կրքերը՝ ուրախությունն ու տրտմությունը,
բնավորված են հոգում շարժվելու իրենց առարկայից (օրինակ՝ եթե առարկան
ցավալի է, հարկավ տրտմություն է պատճառվում), բայց ոմանք, առարկաներն ուղիղ
չդատելով, հեշտալին ցավալի են համարում, և ցավալին՝ հեշտալի, ուստի և
ներհակ կրքերով են շարժվում: Որովհետև մարմնական զեխությունը՝
որկրամոլությունն ու արբեցությունը, հեշտալի առարկա են համարում, և դրանք
գործելիս ուրախանում, երբ պետք էր տրտմել, իսկ հոգևոր ճգնությունը՝ պահքն
ու ժուժկալությունը, ցավալի առարկա են համարում, և դրանք գործելիս տրտմում,
երբ պատշաճ էր ուրախանալ:
Թ. Հնարավոր չէ մարմնի հանգստով ու որկորի հղփությամբ շահել հոգին,
որովհետև մարմնի փափկակեցության մեջ հոգու հանգստություն չկա: Պարարտ
կերակուրներով հղփանալը ոչ այնքան մարմնին է վնասակար, որքան հոգուն,
որովհետև զգայական կրքերն ապստամբեցնում է բանականության դեմ և աղախնին
իբրև տիկին դարձնում: Բարվոք չի ապրում նա, ով իրեն գրգանքով է շրջապատում:
Ժ. Վա՛յ նրան, ով ծառայում ու անվարձ է մնում. բայց էլ ավելի վա՛յ
նրան, ով ծառայությունից տուժում է, ինչպիսին է մարմնի ու որկորի ծառան: Ով
սանձ չի դնում երիվարի բերանին, բնավ չի հոգում, թե կգահավիժի, և ով
ժուժկալությամբ չի նվաճում մարմինը, անփույթ է իր գլորման հանդեպ:
«Եթե կան մարդիկ, ովքեր իրենց կյանքից վախենալով կամ որկրամոլությունից
դրդված՝ հրաժարվել են իրենց նախնիների օրենքներից, արքունի դատարանում
իրենց հոժարության համար արդարանալ երբեք չեն կարող» (Գ Մակբ. Է 7):
«Ով փափկասուն է լինում մանկուց, պիտի ծառա դառնա և հետո մորմոքի ինքն իր մեջ» (Առակ. ԻԹ 21):