Ա. Ինչպես խարիսխն
ալեկոծության ժամանակ նավը փրկում է խորտակումից, այդպես էլ հույսը
նեղության ժամանակ մարդուն փրկում է վտանգից: Իսկ երբ հույսի պարանը
կտրվում է, մարդն իսկույն ընկնում է հուսահատության հորձանքը. որովհետև ինչ
որ նավի մեջ խարիսխն է, նույնը մարդու մեջ հույսն է: Ուստի պետք է ջանալ
բոլոր նեղություններում, որ կարող են կյանքի ընթացքում պատահել, աներկմիտ
հույս ունենալ, որովհետև միայն նրանով է հնարավոր դիմակայել վրա հասած
բոլոր դժվարություններին:
Բ. Աստված մարդու կարողությունից վեր փորձություն չի տալիս, իսկ
հուսահատը մեղադրում է Աստծուն, թե թույլ տվեց, որ իր կարողությունից վեր
փորձություն գա, և սրանով չարաչար մեղանչում է:
Գ. Հուսահատությունն առաջ է գալիս Աստծու գթության մասին չիմանալուց.
որովհետև հուսահատն Աստծուն ներող ու ողորմած չի ճանաչում, կամ Աստծու
ողորմությունն իր հանցանքից պակաս է համարում, ինչպես Կայենը՝ ըստ այսմ.
«Գործած մեղքս մեծ է թողության արժանի լինելու համար» (Ծննդ. Դ 13), ինչ
պատճառով հուսահատվածն անարժան է լինում ներման:
Դ. Տգետներն արագ են հուսահատվում, որովհետև նեղությունների մեջ չեն
կարողանում ազատության ելք կամ հուսադրական որևէ մխիթարություն գտնել:
Ե. Կարճամիտները, երբ որևիցե դժվարություն է պատահում, անմիջապես
հուսահատվում են, որով առավել են ծանրացնում այն վտանգի կշիռը, որ կրում
են: Եթե Աստծուն հուսալով համբերեին, կա՛մ վիշտը թեթև կթվար նրանց, կա՛մ
վշտերից շուտ կազատվեին:
Զ. Մարմնապաշտներն ու հեշտասերները, երբ դառն վշտերի են հանդիպում,
իսկույն հուսահատության մեջ են ընկնում, որովհետև սովորած լինելով ամեն
ինչում հանգիստ ու հաճույքներ վայելելու՝ դույզն վշտերից կոտրում են հույսի
աղեղը և կամ ճանապարհին անընտել երիվարի նման մի փոքր դժվարությունից
վազքն իսկույն դադարեցնում:
Է. Հպարտները չարաչար են հուսահատվում, երբ իրենց պատվին ու կարծիքին
հակառակ որևէ վտանգ է իրենց պատահում: Քանզի չեն կամենում խոնարհվել
աստվածային կարգադրության առաջ, որ արդարության արժանի չափով է պատրաստում
ու կատարում յուրաքանչյուրի գործերի հատուցումը:
Ը. Բարկացողները դյուրամետ են դեպի հուսահատությունը, որովհետև կրքից
հափշտակվելով՝ չեն նկատում գործի վախճանը, ուստի երբ պատահում է կրել որևէ
տառապանք, իսկույն գլորվում են հուսահատության անդունդը:
Թ. Հուսահատության դեմ պատրաստ դեղ է մտքում հաստատելը, թե աշխարհի
օրենքն ա՛յս է, ոչ ոք անվիշտ չի մնում: Կամ շատերն ավելի դաժան վշտերի մեջ
ընկան, բայց արիաբար համբերեցին: Կամ սա արդարացիորե՛ն պատահեց իրեն՝ ըստ
իր գործերի: Կամ այս պատիժները սակավ են՝ հատուցելու կյանքում իր գործած
չարիքները: Կամ մեծ վարձքի է արժանի դառնում, եթե սիրով տանում ու
համբերում է նեղությանը: Կամ այս փորձությունը, կամ ցավն Աստծուց է եկել, և
պետք է համբերել: Կամ իր համբերությունից շատերը բարի օրինակ են վերցնում,
և իր վարձքն ավելանում է, իսկ հուսահատվելուց չարաչար գայթակղվում են, և
իր պատիժներն են ավելանում: Կամ հնարավոր է, որ առավե՛լ ծանր վշտեր լինեն:
Եվ մանավանդ ինչ վիշտ էլ որ պատահում է, պիտի աղոթքով դիմի Աստծուն, որ
վշտից ազատվի կամ կարողանա համբերել: Ահա այսպիսի բարի մտքերով
հուսադրվելով՝ վտանգվածը հուսահատության մեջ չի ընկնում:
Ժ. Եթե հուսահատվել չես կամենում, սրտիդ ցավը մի՛ հայտնիր նրան, ով
վշտեր կրելիս անհամբեր է կամ վախկոտ, կամ այս դյուրափոփոխ կյանքի
հանգամանքներին անտեղյակ, կամ տառապանքի մեջ բնավ չի ընկել:
Քանզի այսպիսիք, փորձանավորների ու ցավագնածների որպիսությունը
չիմանալով ու փորձած չլինելով, մի բանի տեղ մի ուրիշ բան են խոսում և
հուսահատական խոսքերով առավել բորբոքում վերքերը, քան բժշկում. որովհետև
չգիտեն մարդուն համոզել համբերելու կամ հուսադրական քաջալերությամբ
թեթևացնել ծանր կրքերը կամ ցավերը: Ուստի ովքեր նեղության ու վշտերի փորձը
չեն առել, ինչպե՞ս կարող են փորձանավորներին օգնել:
ԺԱ. Այլև՝ պետք չէ հուսալ մխիթարիչ խոսքեր լսել նրանից, ով կարճամիտ է
կա՛մ զայրացկոտ, կա՛մ բազմազբաղ, կա՛մ անձնասեր, կա՛մ ինչ-որ ախտերի
կրքերով պաշարված, կա՛մ մարդատյաց: Որովհետև կարճամիտն ինքն է
հուսահատության մեջ գլորվում, զայրացկոտը չի կարող շրջահայաց լինել,
մտքերով զբաղվածը չի կարող պարզ ու հստակ տեսնել խնդրի բոլոր
հանգամանքները, անձնասերը միայն իր օգուտի մասին է մտածում, կրքերով
պաշարվածը, մտքով մթագնած լինելով, անկարող է լինում օգտակարն ընտրելու,
մարդատյացը չի մտահոգվում ուրիշների գործերով և ավելի կամենում է նրանց
վնասը, քան օգուտը:
Այսպիսիք և սրանց նմաններն ավելի կարող են մեկին հուսաբեկ անել, քան
մխիթարել, ուստի պատշաճ չէ, որ նեղյալներն իրենց ցավերը հայտնեն նրանց:
ԺԲ. Հուսահատների առաջնորդը Սադայելն է, որ ջանում է մարդկանց
հուսահատության մեջ գցել, որպեսզի նրանց մատնի հավիտենական անգտանելի
կորստյան:
Քանզի եթե մեկն ուրիշ մեղքերի մեջ է ընկնում, հնարավոր է, որ զղջմամբ
ետ դառնա և ներում գտնի՝ հուսալով Աստծու ողորմությանը: Իսկ ով
հուսահատվում է, աստվածային ողորմության դեմ է զինվում, ինչ պատճառով միշտ
անզղջության մեջ է մնում, ինչպես դևերը: Ուստի երբ դևը մեկին ինչ-ինչ
նեղությունների մեջ է տեսնում, իսկույն նրա մտքի մեջ գցում է տեսակ-տեսակ
հուսահատական մտածումներ, որոնք իրականում չեն եղել ու չեն էլ կարող լինել.
որովհետև այն, ինչ հնարավոր ու կարելի է, ծանր ու անհնարին է կարծել
տալիս՝ փորձանավորների միտքը բեռնավորելու և ընկճելու համար, որպեսզի նրանց
հուսաբեկ անի:
Ուրեմն աշխարհում կենցաղավարող բոլոր մարդիկ պիտի արթուն ու զգաստ մնան
և դևի թելադրությանը չանսան, այլ ապավինեն Աստծուն և նեղություններին
արիաբար տոկան:
ԺԳ. Կան և ոմանք, որ վշտացածին մխիթարելու փոխարեն դժվարությունների
մասին անհեթեթ խոսքերով գցում են տարակուսանքների մեջ, մինչև որ նրանց
հուսակտուր են անում: Այսպիսի վայքաբոթ մարդիկ կամ տգետ են, կամ թշնամի,
կամ չարախնդաց և կամ շարժված են դևերից:
Որովհետև տգետը, չկարողանալով մխիթարական խոսքեր ասել, հակառակն է
խոսում, թշնամին ջանում է վշտերի հանգամանքները ծանրացնել, որպեսզի առավել
վտանգի, չարախնդացը կամենում է, որ ուրիշները հուսահատվելով կորստյան
մատնվեն, և ինքն ուրախանա, իսկ դևերից շարժվածը բյուրատեսակ
դժվարությունների մասին մտածումներով է պաշարում վտանգվածի միտքը, որպեսզի
ընկճելով ամուր հույսից զրկի նրան:
Ուստի պետք չէ ցավերն ամեն մեկին ասել, որովհետև շատերը մեղանչական
բժիշկ են: Տարակուսանքները կամ վշտերը պետք է հայտնել այնպիսինին, որ խոհեմ
է, բարեկամ, բարեմիտ ու Աստծու հանդեպ երկյուղած, որպեսզի կարելի լինի
նրանից քաջալերություն ու սփոփանք գտնել:
ԺԴ. Եթե պատահի, որ մեկին ինչ-որ բան հարցնես, նախ խորհիր, որ խոսքդ
նրան չվերաբերի, որովհետև չես կարող նրանից ճիշտ պատասխան ստանալ քո
տարակուսանքները ցրելու համար. յուրաքանչյուր ոք իր շահի մասին ավելի է
մտածում, քան ուրիշների: Ուստի խոսքերդ թյուր կողմը շրջելով՝ անհնարին
դժվարություններով հուսաբեկ կանի քեզ: Հարցրու նրան, ում որևէ կերպ չի
վերաբերում այն, ինչի մասին հարցնում ես, որպեսզի ճիշտ պատասխան ստանաս:
ԺԵ. Ով չի կարողանում իրեն կառավարել, ինչ վիճակում և ինչ պարագաներում
էլ որ լինի, ծածուկ խելագար է: Քանզի նա է խոհեմ ու կատարյալ, ով այս
կյանքի բոլոր շրջադարձներում ու փոփոխություններում հնարներ է գտնում իրեն
կառավարելու և երբեք հուսահատվելով չի ընկճվում ու վհատվում:
«Դուք, որ երկյուղ եք կրում Տիրոջից, ակնկալեցեք նրա ողորմությունը, մի՛ խոտորվեք, որպեսզի չգլորվեք» (Սիրաք Բ 7):
«Թող օրհնյալ լինի այն մարդը, որ հույսը Տիրոջ վրա կդնի, որ Տերը նրա հույսը կդառնա» (Երեմ. ԺԷ 7):
«Հույսը երբեք չի ամաչեցնում, որովհետև Աստծու սերը սփռված է մեր սրտերում Սուրբ Հոգու միջոցով, որ տրվեց մեզ» (Հռոմ. Ե 5):